این سناریو را در نظر بگیرید؛ فرزند شما در حال انجام تکالیف ریاضی است و با آن‌ها درگیر شده است. او به‌جای فریاد‌زدن و تسلیم‌شدن، به شما می‌گوید که چقدر ناامید است و کمک می‌خواهد. یا موقعیت دیگری را تصور کنید که فرزند شما با دوستش قرار بازی و درس‌خواندن دارد، اما دوست فرزند شما خبر ناراحت‌کننده‌ای دریافت کرده و برنامه را لغو می‌کند. فرزند شما در واکنش به لغو قرار، به‌جای قهر یا پرخاشگری، درک می‌کند که چرا دوستش تمایلی به معاشرت نداشته و به‌جای آن، برنامه‌های دیگری طراحی می‌کند.

رفتارهای این‌چنینی ممکن است چندان مهم به نظر نرسند، اما نشانه‌هایی از هوش هیجانی یا هوش عاطفی به شمار می‌روند. این نوع هوش با تست‌های IQ اندازه‌گیری نمی‌شود؛ با این حال، برای مقابله با چالش‌ها و واکنش موفقیت‌آمیز به موقعیت‌های سخت، بسیار مهم است. در این مقاله از سایت نازدونه به بررسی هوش هیجانی با هوش عاطفی پرداخته‌ایم.

هوش هیجانی چیست؟

هوش هیجانی توانایی هوشمندانه در مورد بیان و کنترل احساسات خودمان و درک احساسات دیگران است. این نوع از هوش شامل توانایی توجه، درک و عمل روی احساسات به روشی مؤثر است. مفهوم هوش هیجانی در چند دهه گذشته میان روانشناسان باب شده است. در سال ۱۹۹۵ با کتاب «هوش عاطفی: چرا می‌تواند بیش از ضریب هوشی مهم باشد» محبوبیت پیدا کرد. نویسنده، روانشناس دانیل گولمن، هوش هیجانی را دارای پنج بخش اساسی توصیف کرد:

خودآگاهی: شخص می‌داند که در یک زمان خاص چه احساسی دارد. او درک می‌کند که خلق و خوی او چگونه بر دیگران تأثیر می‌گذارد.

خودتنظیمی: شخص می‌تواند نحوه واکنش به احساسات خود را کنترل کند و عواقب احتمالی را قبل از اقدام در نظر بگیرد.

انگیزه: شخص می‌تواند علی‌رغم داشتن احساسات منفی یا منحرف‌کننده به اهداف خود دست یابد.

همدلی: شخص می‌تواند احساس دیگران را درک کند.

مهارت‌های اجتماعی: شخص می‌تواند روابط را مدیریت کند. او می‌داند که چه نوع رفتارهایی با واکنش مثبت دیگران مواجه می‌شود.

چرا هوش هیجانی در کودک اهمیت دارد؟

به چالش‌هایی که فرزندتان هر روز با آن مواجه است فکر کنید. کارهایی که برای همسالانش آسان است، شاید برای او سخت باشد. ممکن است سخت درس بخواند اما به‌هرحال نمرات ضعیفی بگیرد. در این شرایط ممکن است از تفاوت‌های یادگیری خود احساس خجالت کند و از درخواست کمک بترسد. هوش عاطفی به‌ویژه برای کودکانی که تفاوت‌های یادگیری دارند، مفید است. اما در عین حال، همین تفاوت‌های یادگیری و تفکر در کودکان، توسعه هوش عاطفی را برای آنها دشوارتر می‌کند.

یکی از نقش‌های کلیدی هوش هیجانی شکل‌دادن نحوه پاسخگویی ما در برابر چالش‌ها است. درواقع برای کودکی که تفاوت‌های یادگیری و تفکر دارد، مانند یک جی‌پی‌اس است که می‌تواند به او کمک کند تا راه خود را در کنار موانع و به سمت موفقیت طی کند. در واقع به او امکان می‌دهد موقعیت‌ها را بسنجد، چشم‌انداز آنها را بررسی کند و راه‌هایی برای حل آن‌ها بیابد.

پنج عاملی که هوش هیجانی را تشکیل می‌دهند، گرد هم می‌آیند تا به کودک کمک کنند بهترین نتایج را به دست آورد. به مثال زیر درمورد دست‌وپنجه نرم کردن کودک با تکالیف درسی، توجه کنید:

• کودک در حال انجام تکالیف، احساس می‌کند که از حل مسائل ناتوان است و ناامید می‌شود.
• اما به سرعت به نتیجه فریاد‌زدن یا انداختن کتابش روی زمین فکر می‌کند.
• او راه بهتری برای پاسخ پیدا کرده و توضیح می‌دهد که چه احساسی دارد.
• او علی‌رغم اینکه ناامید است، می‌خواهد دوباره تلاش کند، زیرا می‌داند در درازمدت چه چیزی به دست خواهد آورد.
• او از شما کمک می‌خواهد.
• ممکن است شما کمی بیش از حد فشار آورید، اما او می‌فهمد فشار شما به این دلیل است که واقعاً می‌خواهید به او کمک کنید تا موفق شود.
• او می‌گوید که باید با سرعت کمتری پیش برود و دوست دارد دوباره این کار را خودش انجام دهد.
• روز بعد، او تا پایان کلاس صبر می‌کند و به معلمش می‌گوید که در درک مشکل دارد.

بدون هوش هیجانی، احتمالاً این روند و نتیجه آن متفاوت بود. خبر خوب در مورد هوش هیجانی این است که با کمک و تمرین فرزند شما می‌تواند آن را در طول زمان توسعه دهد. هوش هیجانی با بسیاری از نقاط قوت کلیدی دیگر در فرزندان شما گره خورده است. سعی کنید بیاموزید که چگونه می‌توانید فرزندتان را با کار کردن روی عزت‌نفس و مهارت‌های اجتماعی او توانمند کنید.